« Ծառ ու ծաղիկ նկարելը սթրիթ արթ չէ»

Երեւանի քաղաքապետարանը սկսեց նկարազարդել դալանները, որպեսզի ստեղծագործելու համար տարածք չթողնի Հայաստանում սթրիթ արթով զբաղվող ընդդիմադիր արվեստագետներին:  Նման կարծիք ունի «Արթ-լաբորատորիա» մշակութային կազմակերպության հիմնադիրներից Էդգար Ամրոյանը: Նա եւ իր 9 գործընկերները 6 տարի առաջ ստեղծեցին արվեստագետների այս խումբը, որպեսզի քաղաքականացնեն արվեստը: Ըստ արվեստագետի`քաղաքականությունից դուրս արվեստ առհասարակ չկա:

«Ինքնասպան զինվորը». «Արթ-լաբորատորիա». 

«Մենք հասկանում էինք, որ սովորական ստեղծագործություններն էլ չէին բավարարում, պետք էր բողոքի նոր ձեւ գտնել… Կան մարդիկ, ովքեր ընդհանրապես չեն հետաքրքրվում քաղաքական որեւէ իրադարձությամբ, հանրահավաքների, ընտրությունների չեն մասնակցում: Որպեսզի նրանց թիվը նվազի, անհրաժեշտ է քաղաքականացել ամեն ինչ`արվեստը, գրականությունը, պատմությունը»,- ասաց արվեստագետը:

Արվեստը քաղաքականացնել փորձում է նաեւ «Հակահարված» արթ խումբը: Խմբի անդամ Հերբերտ Գեւորգյանը կարծում է, որ արվեստի ներկայացուցիչը չի կարող չխոսել հասարակական եւ քաղաքական խնդիրների մասին, իսկ ծառ ու ծաղիկ նկարելն ամենեւին էլ արվեստ, առավել եւս` սթրիթ արթ չէ: ՀԱԿ ակտիվիստ Տիգրան Առաքելյանի դեմ հարուցված քրեական գործից հետո երիտասարդները որոշեցին խաղաղ ճանապարհով` սթրիթ արթի միջոցով, հակահարված հասցնել իշխանությանը եւ նպաստել նրա տապալմանը:

Թե´ «Արթ-լաբորատորիան» եւ թե´«Հակահարվածը» պնդում են, թե որեւէ կուսակցության շահերին չեն ծառայում, իսկ քաղաքական կուսակցությունների մասին խոսելիս առանձնացնում են Հայ ազգային կոնգրեսին: «Արթ-լաբը» պաշտպանում է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին` որպես քաղաքական գործչի, սակայն արվեստագետները չեն պատրաստվում կուսակցական դառնալ:

Լուսանկարը` «Արթ-լաբ»-ի պաշտոնական կայքէջից 

«Մենք չենք մասնակցել ո´չ 100 դրամի, ո´չ Թեղուտի, ո´չ էլ Փակ շուկայի ակցիաներին: Մենք միանում ենք իշխանափոխության պահանջներին, այլ ոչ թե տեղական խնդիրներին վերաբերող ակցիաներին»,-հայտնեց Ամրոյանը:

Հերբերտ Գեւորգյանը հաստատեց, որ որոշ հարցերում համագործակցել են ՀԱԿ-ի հետ, սակայն խումբը քաղաքացիական նախաձեռնություն է: Իր մեկ այլ խոսքում «Հակահարվածի» անդամը, սակայն, նշեց, որ երբ մասնատվեց ՀԱԿ-ը, մասնատվեց նաեւ իրենց խումբը: Խմբի արդեն նախկին մի քանի անդամների համար ընդդիմադիր դաշինքի գաղափարներն էլ ավելի էին հարազատ խմբի միասնական դիրքորոշումից: Սթրիթ արթը, ըստ Գեւորգյանի, «կիսախուլիգանական ինչ-որ բան» է, որը որեւէ կուսակցության մեր ներքաշելու անհրաժեշտություն չկա:

««Հակահարված 1-ինի» գլխավոր նպատակն է եղել հասնել Տիգրան Առաքելյանի արդարացմանը: Հիմա, երբ ազատ է արձակվել, մենք կշարունակենք պայքարել նրա արդարացման համար, բայց «Հակահարված 2-րդը» ներկայումս իր առջեւ խնդիր է դրել քաղաքացիական անհնազանդություն քարոզել: Այս իշխանության դեմ պայքարելու միակ տարբերակը ծայրահեղ անհնազանդ լինելն է»,-հայտարարեց ակտիվիստը:

Լուսանկարը` Հերբերտ Գեւորգյանի ֆեյսբուքյան էջից

«Արթ-լաբին» թերեւս չի գոհացնում հատկապես երիտասարդության դիրքորոշումն ու հայացքները: Ամրոյանն ասաց, թե համալսարաններում կազմակերպած իրենց ակցիաներին երիտասարդների ռեակցիան ավելի վատն է եղել, քան իշխանություններինը: Իսկ «Ցեղակրոն» կուսակցությունը, արվեստագետի համաձայն, ավելի առաջադեմ է մտածում, քան երիտասարդությունը:

«Փողոցային արվեստով» զբաղվող «Էյվա» արվեստների հիմնադրամի «Մարդ, արվեստ, լրատվություն» ծրագրի ղեկավար Լիա Մխիթարյանը նույն հարթության վրա է դնում ոչ թե քաղաքականությունն ու արվեստը, այլ` լրատվությունն ու արվեստը: 1.5 տարի առաջ «Էյվան» կազմակերպություն, ապա հիմնադրամ դարձավ «Լրատվության այլընտրանքային ռեսուրսներ» ծրագրի շրջանակում տրամադրված դրամաշնորհի շնորհիվ:

«Որպես լրատվության այլընտրանքային ռեսուրս` մենք վերցրեցինք արվեստը` նպաստելու այս կամ այն հանրային կարեւորություն ունեցող խնդիրների վերաբերյալ իրազեկություն բարձրացմանը: Մեր գերնպատակն է` չբողոքենք, չանդրադառնանք այն թեմաներին, որոնց առանց այն էլ լրատվամիջոցներում եւ հանրությունում ամեն օր բարձրաձայնում են: Հաճախ բողոքն այնքան շատ է, որ լավն ու բարին կորում են»,-կարծում է Մխիթարյանը:

Լուսանկարը` «Էյվա»-ի պաշտոնական կայքէջից 

Քաղաքական արվեստի փոխարեն ծրագրի ղեկավարը նախընտրել է սոցիալականը: Նրա խոսքով`արվեստը չափազանց ուժեղ միջոց է քաղաքական եւ, առհասարակ, յուրաքանչյուր խնդիր վերծանելու համար. այն հենց զգայարաններին է դիպչում:

«Մեր հասարակությունը շատ քաղաքականացված է: Այնքան թեմաներ կան, որոնք արժանի են լուսաբանման. բայց չեն լուսաբանվում այդքան քաղաքականացված լինելու պատճառով»,-հայտարարեց նա:

Սոցիալական արվեստով զբաղվող, լավի ու բարու մասին պատմող «Էյվան», ի տարբերություն «Արթ-լաբի» ու «Հակահարվածի», ոստիկանության հետ խնդիրներ չի ունենում: Կողմնակի միջամտության արդյունքում չեն անհետանում նաեւ ժամեր առաջ նկարված գրաֆիտիները:

Անահիտ Իվանյան

Փսիխո-արվեստ

Mani Vertigo

Լոնդոնում բնակվող, ազգությամբ ռուս Մարիա Կուզնեցևայի աշխատանքները տարօրինակ, երբեմն, «վախեցնող» են: 

Նկարել սկսել է տասնչորս տարեկանում:

Լոնդոն տեղափոխվել է երկու տարի առաջ` ուսման նպատակով: Այս տարի ավարտեց Հերդֆորդշիրի Համալսարանի նկարչության բաժինը:

Նկարչուհին հանդես է գալիս Մանի Վերտիգո կեղծանվամբ:

Ճիշտ ընտրված կեղծանունը արդարացնում է նրա գործերի անդյուրըմբռնելիությունից առաջացող թեթև գլխապտույտը: (Վերտիգո թարգմանաբար գլխապտույտ է նշանակում):

Ներկայիս հարուստ, վառ ներկապնակը նոր շունչ է հաղորդում նկարչուհու երբեմնի մռայլ աշխատանքներին, սակայն գույների փոփոխությունից նրա արվեստի կոնցեպտը չի փոխվել:

Մանին շարունակում է կտավին փոխանցել իր հոգեվիճակը, ապրումները, աշխարհի մասին իր պատկերացումները, կին լինելու ողջ գեղեցկությունն ու ցավը, ինքն իրեն` փոքր և հասուն տարիքում, սիրեցյալին, մորը, մի խոսքով այն ամենը, ինչ շրջապատում է իրեն:

Մանին երբեք էլ չի փորձել գեղեցիկ պատկերներ ստեղծել:

Որոշ մարդկանց համար նրա նկարների անհաճելիությունը, ուրիշների համար դառնում է հոգեցունց և երևան է  հանում  իրենց անհատականության մութ կողմերը:

Սկզբում ոգեշնչվել է Բեկոնից և Բասկիայից, սակայն ամեն ինչ փոխվել է:

Այժմ ոգեշնչվում է ժամանակակից ճապոնական մշակույթից, դրա խենթ ու խելառությունից և վառ գույներից: Իսկ վերջին ոգեշնչման աղբյուրը Դեյվիդ Օ’ռայլիի անիմացիաներն են: 

Չնայած որ ստեղծագործական պրոցեսը Մանիի անբաժանելի մի մասն է և վերջինս շատ զգացմունքներ, ապրումներ և մտքեր է դնում յուրաքանչյուր նկարում` գրեթե մեկ ժամ է պահանջվում մեկ նկար ավարտելու համար:

Մանին տարբեր գունանյութեր է օգտագործում: Նա սիրում է աշխատել յուղաներկով, յուղաներկե պաստելներով, և նյութերն իրար խառնելով, օրինակ` թանաքը և ակրիլը:

Վերջերս նկարչությունը տեղափոխել է անիմացիոն դաշտ, որտեղ պատկերների շարժունակությունն ավելի են ընգծում նկարչուհու ասելիքն ու նպատակը:

Տաղանդավոր նկարչուհի-անիմատորը զբաղվում է նաև հագուստի դիզայնով, ինչը ևս անմասն չի մնացել վերջինիս փսիխո-ոճից: Համագործակցում էԼոնդոնի մի քանի նորաձևության տների հետ:

Ինքնաարտահայտման միջոցների փնտրտուքը Մանիին երաժշտության ոլորտ բերեց: Էքսպերիմենտալ էլեկտրոնային երաժշտությունն ու երգելը ներաշխարհի, հոգեվիճակի ու աշխարհընկալման արտահայտման մեկ այլ միջոց են: 

Տեսողությունը գրեթե ամբողջությամբ կորցրած ծերունին ավտոմեքենաների մասեր է վերանորոգում

79 ամյա Արթուր պապը երկու տարի առաջ արված աչքի վիրահատությունից հետո գրեթե ամբողջությամբ կորցրել է տեսողությունը: Այդ հանգամանքը, սակայն, ծերունուն չի վհատեցնում. նա շարունակում է ակտիվ կյանքով ապրել, ավելին՝ կարողանում է նախկինի պես   վերանորոգել ավտոմեքենաների մասերը և դրանով ապրուստի գումար վաստակել: Տեղությունը միանգամից է վատացել, անհրաժեշտ է եղել վիրահատական միջամտություն, որի պատճառով նա ստիպվածէ  եղել 250.000 դրամ գումար վճարել: Պետության միակ օգնությունն էլ անվճար բարեգործական ճաշարանի հասցեն ասելն է եղել.<< Միայն  վիահատությունից հետո հասկացա , թե ինչ է նշանակում թոշակով ապրել, բայց մեր երկրում միայն թշակով եթե ապրես շատ կխեղճանաս>>,-ասում է նա:

Արթուր պապն ապրում է Երևանի Արզումանյան փողոցի  վթարային շենքի առաջին հարկում ՝մեկ սենյականոց բնակարանում, միայնակ: Բնակարանը վերանորոգված չէ, այն ծառայում է  և՛ որպես ապրուստի միջոց, և՛ որպես  արհեստանոց, ինչի պատճառով էլ այնտեղ ոչ այնքան մաքուր և խառնաշփոթ վիճակ է: Նրա համար, սակայն, բնակարանն  ունի բոլոր հարմարությունները, տարիների ընթացքում այն իր համար հարազատ օջախ է դարձել:

Պապը պատմեց, որ արդեն 23 տարի է, ինչ այդ գործն է անում՝ նախկինում ավելի շատ գումար է աշխատել՝ օրական մինչև 5.000 դրամ, հիմա տեսողության կորստի պատճառով օրական 1000-2000 դրամ է կարողանում վաստակել.<< Առաջ կարողանում է ինձ, քույրիկիս, որը նորից միայնակ թոշակառու է, որդուս ընտանիքը  պահել, հիմա աշխատածովս մի կերպ ինձ համար եմ գումար վաստակում, ծերունական թոշակս չի բավականեցնում>>:

Նա մեզ պատմեց նաև, որ տեղողության կորստից հետո դժվարանում է մեքենայի հատվածները ամբողջովին ինքնուրույն վերանորոգել. օգնական ունի.<<Հիմա հարևանիս եմ որոշ գործողություններ սովորեցրել, իմ փոխարեն անում է, ես նայում եմ՝ ինչն ինչպես պետք է արվի՝ անում  է, պատկերն ինձ համար այնքան էլ պարզ չի երևում: Գույներն էլ միասին ընտրում ենք, ես չեմ տեսնում՝  նա է հարմարացնում, մնացած ամեն ինչ ինքնուրույն եմ անում>>,-պատմեց Արթուր պապը:

Նա նաև աշակերտ է ունեցել՝ սակայն իր իսկ խոքերով այս գործն այնքան էլ երիտասարդների համար չէ և նրանց նյարդերը շատ հաճախ տեղի են տալիս ու չեն դիմանում  այդ գործին:

Պապը  հավելեց, որ օրական մեկ անգամ հաճախում է  անվճար բարեգործական ճաշարան , հիմա էլ՝ տոն օրերի պատճառով ճաշարանը չի գործում, անհամբեր սպասում է , թե երբ պետք է նորից բացվի, որպեսզի համտեսի այնտեղի ուտեստները: Նա դրանք շատ է հավանում:

<<Չգիտեմ մարդիկ կան , որ դժգոհում են, բայց ինձ դուր է գալիս, հաճույքով գնում գալիս եմ ,  պարզապես տեղն է մի փոքր հեռու>>:

Արթուր պապի  ոչ միայն հյուրասենյակ է և աշխատատեղ և ապրելու  վայր, այլ նաև խոհանոցն է բաժանված երկու մասի՝ մի կողմում աշխատելու գործիքներն են, մյուս կողմում՝ ուտելիքը: Թեև նա պատմեց, որ խոհանոցում  չի պատրաստում, հիմնականում պատրաստի ուտելիքներ է գնում: Իսկ  սառնարանում՝ իր բնորոշմամբ ամեն ինչ կա, հարևաններն էլ  օգնում են.<< Նախկինում , երբ տեղողությունս լավ էր, ես էլ իրենց  տան անսարքի բաները վերանորոգում էր, հիմա իրենք  էլ ինձ այդ իմ արած լավությունների համար ուտելիք են բերում՝ ճաշ, թխվածք, նույնիսկ պահածոներ>>:

Նրա խոսքերով՝ իրեն նույնիսկ գովազդ անհրաժեշտ պետք չէ, քաղաքում բոլորն իրեն ճանաչում են և մեկը մյուսին ասելով գտնում են:Ասում է, թե Երևանում այդ գործը  երկու մարդ է անում, որոնցից մեկն ինքն է: Արթուր պապը վատ տեսողության պատճառով մեծ գրանցամատյան է պահում ,  հաճախորդների անունները մեծ-մեծ տառերով գրում, ապա խոշորացույցով մի կերպ տարբերակում իր գրածը.<< Երբ մարդը բերումէ  աշխատանքը, գրում եմ մեքենայի տիրոջ անունը, հեռախոսահամարը, ժամկետը՝ երբ պետք է հասցնեմ, աշխատում եմ երբեք չուշացնել>>,- իր կյանքն է այսպես է բնորոշում մեկ  ամսից իր  80 ամյա տարեդարձր տոնել պատրաստվող Արթուր պապը:

                                                                                          Մարիամ Գրիգորյան

Հայաստանն անդամակցում է Մաքսային միությանը

Մարիամ Գրիգորյան

Երկրաշարժ, որը ցնցեց մեդիան

Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժից 25 տարի անց <<Երկրաշարժ, որը ցնցեց մեդիան>> շրջիկ ցուցահանդեսը պատմում է օրվա ու ողբերգության լուսաբանման մասին:

Սեպտեմբերի 26-ին՝ Գյումրու «Սթիլ» կերպարվեստի թանգարանում տեղի ունեցավ ցուցահանդեսի բացման արարողությունը՝ Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոնի «Լրատուն» մեդիա թանգարան» նախագծի շրջանակներում: 

Լրատուն մուլտիմեդիա ցուցահանդես

from Internews Armenia on Vimeo.

Ըստ կազմակերպիչների <<Լրատունը>> կոչված է ներկայացնելու Հայաստանի վերջին 25 տարվա նշանակալի իրադարձությունների լուսաբանման պատմությունը. 

Ի՞նչ փոփոխությունների են ենթարկվել ԶԼՄ-ները Խորհրդային Միության փլուզումից և Հայաստանի Հանրապետության հռչակումից հետո անցած շուրջ քառորդ դարում, ինչպե՞ս են նրանք լուսաբանել երկրի համար բախտորոշ իրադարձությունները և այլն:

Եթե հայաստանյան շատ այլ ցուցահանդեսներում արգելվում է դիպչել ցուցանմուշներին, ապա այստեղ դա խրախուսվում է. այդպես ավելի շատ տեղեկություն կստանաս: 

Չորս մարզերում` Գյումրիում, Վանաձորում, Մարտունիում և Կապանում լինելուց հետո երկրաշարժի 25-րդ տարելիցի նախօրեին՝ դեկտեմբերի 6-ին, ցուցահանդեսը վերադարձել և օթևանել է Խնկո Ապոր մանկական գրադարանում: 

Նախագծի հեղինակ Վահրամ Մարտիրոսյանի խոսքով թանգարանը իր նախատիպից` վաշինգտոնյան <<Նյուզյում>> կոչվող թանգարանից, տարբերվում է նրանով, որ այստեղ նյութը ոչ միայն ցուցադրվում է, այլև մեկնաբանվում:

Ցուցահանդեսի տաղավարները ներկայացնում են հայկական, արտասահմանյան և սովետական ռուսալեզու մամուլի ամենաբնորոշ հրապարակումները և թերթերի առաջին էջերը, հեռուստատեսային ռեպորտաժներ, լուսանկարներ, վավերագրական ֆիլմեր, ինչպես նաև չլուսաբանված արխիվային նյութեր:

Մամուլի մոտ տասը հազար հրապարակումներից ընտրվել է 80 հոդված, առանձնացվել են տասը լուսանկարիչների մի քանի տասնյակ նկարներ: Իսկ թե ինչպես են լուսաբանել երկրաշարժը, պատմում են հենց լրագրողներն ու լուսանկարիչները:

Մեդիա թանգարանը, սակայն, իր այցելուներին միայն երկրաշարժի լուսաբանման պատմությունը չէ, որ առաջարկում է: 

Այստեղ <<Մեդիամարտ>> խաղի միջոցով կարելի է ստուգել և լրացնել մեդիայի վերաբերյալ գիտելիքները, ինչպես նաև <<ռեպորտաժ վարել>> աշխարհի ցանկացած վայրից` ձևօրինակման տեխնիկայի օգնությամբ:

Այժմ Վահրամ Մարտիրոսյանն իր երկու տարվա հետազոտության արդյունքները մի մութ անկյունում չկուտակելու համար բանակցում է Խնկո Ապոր գրադարանի ղեկավարության հետ, որպեսզի շաբաթը գոնե մեկ անգամ հանրությունը դրանք ուսումնասիրելու հնարավորություն ունենա:

Իսկ մինչ այդ, պետք է նոր նախաձեռնությունների մասին մտածել: <<Լրատուն մեդիանախագծի հաջորդ թեմաներն են լինելու Արցախյան պատերազմը, անկախության համար պայքարը, Հոկտեմբերի 27-ը, Մարտի 1-ը, այսինքն` այնպիսի իրավիճակներ, երբ լրագրողից պահանջվում է քաջություն և երբ լրագրողը հայտնվում է երկընտրանքի առջև` օգնել մարդկանց, թե կատարել մասնագիտական պարտականությունը:

Երկրաշարժ, որը ցնցեց մեդիան on Dipity.

     Շուշան Պողոսյան

Կանացի խալաթով հայը

Infogr.am

                Իմ առօրյան | Infographics

Dermandar

Լեւոն Խեչոյան

Կուտակային Կենսաթոշակային համակարգ

«Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում  և հարակից 11 օրենքներում փոփոխություններ ու լրացումներ կատարելու  կառավարության օրենսդրական առաջարկը Ազգային ժողովն ընդունեց քաղաքական բևեռացման  պայմաններում: 4 խմբակցություններ առաջին ընթերցման ժա­մանակ բոյկոտեցին փաթեթի քվեարկությունը, իսկ երկրոր­դին հիմնականում դեմ քվեարկեցին: Խորհրդարանական ուժերի դիրքորո­շում­ներն ու քվեարկությունները համադրելով նրանց նախընտ­րա­կան ծրագրերի հետ,  պարզ է դառնում, որ բևեռացումը հիմնականում քաղաքական ենթատեքստ ուներ:   Տեղեկանք. 2012 թ. նոյեմբերի 12-ին Ազգային Ժողովը ձայների 69 կողմ, 32 դեմ հարաբերակցությամբ ընդունեց «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում  և հարակից 11 օրենքներում փոփոխություններ ու լրացումներ կատարելու  կառավարության օրենսդրական առաջարկը: Փաթեթով կառավարությունը լրացումներ էր կատարում դեռևս 2010-ին ընդունված մայր փաթեթում, որով Հայաստանում ներդրվում է կենսաթոշակային համակարգի բազմաստիճան մոդելը.  գործող բաշխողական համակարգը լրացվում է երկու նոր՝պարտադիր և կամավոր կուտակային աստիճաններով։ Կամավոր կենսաթոշակային համակարգը Հայաստանում ներդվել է 2011 թ.-ից, 2014 նախատեսվում է պարտադիր կուտակային բաղադրիչի ներդրումը: Վերջինիս հիմքում դրվում է ոչ թե  աշխատանքային ստաժը, այլ կատարված սոցիալական վճարումների չափը:
2014  թվականի հունվարի 1-ից պարտադիր կուտակային համակարգի մասնակից են դառնում այն վարձու աշխատողներն ու  անհատ ձեռնարկատերերը,  ովքեր չեն բոլորել 40 տարեկանը:
Պարտադիր կենսաթոշակային կուտակային վճարները կազմելու են աշխատավարձի 10  տոկոսը,  որի կեսը՝  5 տոկոսը,  բայց ոչ ավելի, քան 25000  դրամը,   վճարում է պետությունը։
Կենսաթոշակային գումարները ինդեքսավորվելու են ըստ գնաճի և ինֆլյացիայի տեմպերի:  Միջոցները կուտակվելու են հիմնադրամներում և ներդրվելու են տնտեսության տարբեր ոլորտնե­րում` շահույթ ապահովելու նպատակով
Հայ ազգային կոնգրես.   Դեռևս 2010թ. հրապարակած կենսաթոշակային բարեփոխումների մասին իր հեղինակած ծրագրով Կոնգրեսն առաջ էր քաշում կենսաթոշակային խառը` բաշխողականին զուգահեռ կամավոր կու­տա­կային համակարգի մոդելը: Այն կառավարության եր­կայացրած օրենսդրական փաթեթին հակադրվում է 3 հիմնական կետում: Առա­ջին` Կոնգրեսը նախապատվությունը տալիս է կենսաթոշակի կուտակման կամավո­րության սկզբունքին, կառավարությունը` պարտադիր: Երկրորդ` ըստ ՀԱԿ-ի` կենսաթոշակի մաս կազմող համավճարները պետք է մուծի գործա­տուն, փաթեթով այդ պարտականությունը դրվում է պետբյուջեի վրա: Երրորդ` կենսաթոշակային հիմնադրամների գումարները պետք է մնան Հայաստանում և ներդրվեն երկրի տնտեսության արտադրական և սոցիալական ենթակա­ռուցվածք­ներում, և պետությունն էլ պետք է վերահսկի ակտիվների կառավարումը, մինչդեռ ընդունված փաթեթով նման սահմանափումներ դրված չեն: ՀԱԿ-ն առաջարկում է նաև աշխատավարձում կենսաթոշակային վճարների չափաբաժնի աստիճանական աճ՝ տասը տարի հետո 8 տոկոսի հասցնելու հեռանկարով: Շեշտադրում­նե­րը կատարում է կենսաթոշակային միջոցների վերադարձե­լիության, կառավարման ռիսկերի նվազեցման և պետության պատասխանատ­վության վրա: Ըստ այդմ` դեմ քվեարկելով կառավարության ներկայացրած փաթեթին` ՀԱԿ-ը հա­վա­տարիմ է մնում իր ծրագրային հիմնադրույթներին, քանի որ դրանք փաթեթին հակասում են սկզբունքային կետերում: Սակայն ՀԱԿ-ն իր դիրքրոշումը ԱԺ-ում պաշտպանեց ոչ այնքան այդ հակադրությունների վրա շեշ­տադրումներ կատարելով` որքան պատճառաբանելով  նման  ծրագրի  ներդրման          ան­հա­մատեղելիությունը Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական, բարոյահոգեբանական իրո­ղություններին:
ՀՅԴ  ծրագրում կոնկրետացված է միջին աշխատանքային կենսաթոշակի չափը` 63 հազար դրամ, բայց հստակեցված չէ այս կրկնակի բարձրացման մեխա­նիզմը: Այն համապատասխանում է «յուրաքանչյուր քաղաքացու համար կենսապա­հովման նվազագույն բյուջեից ոչ ցածր եկամուտ»  ապահովելու ելակետային դրույ­թին, թեև այս ձևակերպումը թույլ չի տալիս հասկանալ, թե որաքանով են գնաճը և ինֆլյացիան` կենսապահովման նվազագույն բյուջեի վրա ազդող երկու հիմնական ռիս­կային գործոնները, հաշվի առնված: ՀՅԴ-ի ծրագրային մոտեցումը կառավարության քաղաքականութ­յունից ևս տարբերվում է նրանով, որ ոչ թե միանգամից ու ամբողջական անցում է առաջարկում բաշխողականից պարտադիր կուտակային համա­կարգի, այլ էվոլյուցիոն` սկզբի համար կենսաթոշակային խառը համակարգ ներդնելու միջոցով: ՀՅԴ-ն, սակայն, չի բացատրում, թե այս երկու ձևերի ինչպիսի համադրում է պատ­կե­րացնում, թեև այդ անորոշությունը որոշակի ճկունություն է ապահովում խմբակցության գործո­ղությունների համար` ի տարբերություն ՀԱԿ-ի, որն առաջարկում է կոնկրետ մեխանիզմներ: Սակայն, չնայած այս երկու խմբակցություններն առաջարկվող փաթեթի նկատմամբ հանդես եկան նույն` մերժողական դիր­քորոշմամբ, ՀՅԴ-ի հիմնավորումները շատ ավելի առարկայական էին: ՀՅԴ առարկությունները վերաբերում էին  քաղաքացիների եկամուտների հարկման մեխանիզմը սկզբունքորեն փոխելուն, ինչն արվում էր փաթեթում ներառված «Եկամտային հարկի մասին» օրենքով (որով, նույ­նիսկ անկախ եկամուտ ունենալու հանգամանքից, քաղաքացու հարկ վճարելը դառնում էր պարտադիր նորմ): Խմբակցությունը նաև կարծում էր, որ կենսաթոշակային հիմնադրամներում կուտակված միջոցների կառավարման ռիսկայնությունը շատ մեծ է, և որ գործադիրը քանդում է կամավոր կուտակային համա­կարգը` այս ռեժիմից օգտվող քաղաքացիներին ենթարկելով կրկնակի հարկման:  Ավելին՝ ՀՅԴ-ի կարծիքով՝ սա ոչ թե կեն­սաթոշակային բարեփոխումներին, այլ ընդամենը բանկային համակարգին լրացուցիչ շրջա­նառու միջոցներով ապահովելուն ուղղված փաթեթ է: Եթե այս հիմնավորումներն ընդունենք որպես վերոնշյալ ծրագրային անորոշության մեղմացում, ապա ՀՅԴ-ն իր քաղաքական կեցվածքով դուրս չի եկել ծրագրային մոտեցումների շրջանակից: «Ժառանգության»  նախընտրական ծրագրի` սոցիակական ոլորտին առնչվող բաժնում կենսաթոշակային համակարգը ոչ ներկայով, ոչ էլ, առավել ևս, տեսլականով արտացոլված չէ, հետևաբար դժվար է ասել` այս ոլոր­տին առնչվող նրա գործունեությունը որքանով է համահունչ կամ հակասող ծրագ­րին: Կարելի է անգամ կարծել, որ կուսակցությունը կենսաթոշակային հա­մա­կարգի ընտրության հարցը սոցիալական ապահովման և արդարության մեխա­նիզմ չի դիտարկում կամ այս ոլորտում էական խնդիրներ չի տես­նում: Սակայն նման ընկալումը չի տեղա­վորվում ընդհանուր սոցիալական համակարգին վերաբերող նրա ծրագրային մյուս հիմնադրույթների փիլիսոփայության մեջ: Դա է պատ­ճառը, որ մինչև քվեարկությունը «Ժառանգությունը» չհստակեցրեց իր դիրքրոշումը խնդրո առարկայի վերաբերյալ՝ պաշտոնական կարծիք չհնչեցրեց, ելույթով հանդես չեկավ, և փաթեթին, այնուամենայնիվ, դեմ քվեարկեց: Որևէ հիմնավորմամբ իր քվեարկութ­յունը չբացատրելը թույլ է տալիս եզրակացնել, որ «Ժառանգությունը» դեմ է արտահայտվել միայն ընդդիմության միաս­նականությունը չխախտելու նկատառումներով: ԲՀԿ  ծրագրի թերևս ամենաընդհանրական և կոնկրետությունից զուրկ հատվածը կենսաթոշակային ոլորտն է: Դրան վերաբերող նրա ծրագրային հենքը ոչ թե համակարգային փոփո­խությունների, այլ «աշխատանքի քանակին, որակին, և գնաճին համարժեք»  վարձատրության և նորմալ կենսապահովման համար բավարար թոշակի ապահովման անհրաժեշտության դիտարկումն է: ԲՀԿ-ն դնում է ընդամենը «պետա­կան քաղաքականության կատարելագործման»  խնդիր, ինչը նշանակում է ծրագրային մակարդակով խրախուսել պարտադիր կուտակային համակարգին անցնելու ներկայիս քաղաքականությունը: Սա բնական է. կամավոր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի ներդրումը սկսվել է 2010թ.՝ նախատեսելով, որ 2014թ. պետք է անցում կատարվի պարտադիր կուտակային համակարգին: Այդ ժամանակ ԲՀԿ-ն ոչ միայն կոալիցիայի մաս էր, այլև ստանձնել էր սոցիալական ոլորտի քաղաքականության իրակացման կոալիցիոն քվոտան, այսինքն՝ լիարժեք պատասխա­նատվություն էր կրում գործադիրի քաղաքական կուրսի համար:  2010 թ.-ի դեկտեմբերին կոնսաթոշակային բարեփոխումների մայր փաթեթին  ԲՀԿ-ն կողմ է քվեարկել, 2012 թ.-ին նույն փաթեթում  լրացումներ ու փոփոխություններ առաջարկող նախագծերին՝ դեմ ,  հիմնա­վորելով, թե պարտադիր կուտա­կային համակարգին պետք է անցնել «այն ժամանակ, երբ երկրում մի քանի տարի անընդմեջ տնտեսա­կան աճ գրանցվի»: Բայց մեղմելու համար նախկին և ներկա դիրքրոշումների աղա­ղակող հակասությունը, ԲՀԿ-ն  կառչեց միջանկյալ` առայժմ միայն կամավոր կուտակային համակարգը զարգացնելու գաղափարից: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ 2010-11թթ. համակարգային այս փոփոխութ­յուն­ները նրա մասնակցությամբ են սկսվել ու շարունակություն ստացել, ԲՀԿ-ի նորովի մոտեցումը պետք է գնահատել նրա ծրագրային հիմնա­դրույթ­ներին հակասող և բացառապես քաղաքական-իրավիճակային մոտիվացիայով: ՕԵԿ  նախընտրական ծրագրի` կենսաթոշակային ոլորտին վերաբերող հատվածն աչքի է ընկնում  կոնկրետացվածությամբ: ՕԵԿ-ն առաջարկում է ոլորտի արմատական բարեփոխում` կուտակային ապահովագրական համակարգի ներդրմամբ և գործող կենսաթոշակների բարձրացում՝ միջին աշխատավարձի 35 տոկոսից ոչ պակաս: Կարևորված է կենսաթոշակների ինդեքսավորումը գնաճին համապատասխան: Խմբակցությունը կառավարության ներկայացրած փաթեթին կողմ է քվեարկել, ինչը համապատասխանում  է ծրագրային հիմնադրույթների առաջին բաղադրիչին: Սակայն քննարկումներին ՕԵԿ-ը գրեթե չի մասնակցել, ինչը թույլ չի տալիս հստակ ասել, թե որքանով  է կենսաթաշակային հիմնադրամների և միջոցների կառավարման` օրինագծով նախատեված մեխանիզմները լիարժեք համարում իր ծրագրով կարևորած միջոցների ապահովության իմաստով: Նույնը վերաբերում է նաև ծրագրային երկրորդ` թոշակների բարձրացման բաղադրիչին. սա սկզբունքային պահ է, որովհետև ծրագրում երաշխավորման էլեմենտին նախապայմանային նշանակություն է տրված: Այսինքն՝ քննարկումներից խուսափելը կարելի է ընկալել իբրև խուսափում այս համակարգի արդյունավետության համար քաղաքական պատասխանատվությունից, իսկ կողմ քվեարկելը՝ կոալիցիոն պարտավորվածություն: ՀՀԿ  Իրական իշխանություն ունեցող կուսակցության նախընտրական ծրագրում կենսաթոշակային համակարգի վերաբերյալ ընդամենը երկու նախադասություն կա: Դրանցով միայն ամրագրվում է համակարգի բարեփոխումների շարունակականության սկզբունքը, ինչպես նաև դրվում է պետական բյուջեի միջոցներով կենսաթոշակային միջոցները կրկնապատկելու խնդիր: Ծրագիրը զերծ է բարեփոխումների կոնկրետ ժամկետների և մեխանիզմների հստակեցումից: Ուշագրավ է, սակայն, որ ՀՀԿ-ն ծրագրում խոսում է ոչ թե կուտակային համակարգի ներդրման պրոցեսը հանգուցալուծելու, այլ սկսելու մասին, թեև այս փոփոխությունների ուղղությամբ քաղաքական քննարկումներն սկսվել էին դեռևս 2001-2002թթ. և օրենքի տեսք ստացել 2010թ., որի հիման վրա 2011թ. սկսեց գործել կամավոր կուտակային համակարգը: Բացի դրանից, ծրագրի հաշվետվության մասում, որը զուգահեռաբար ներկայացվում է ըստ յուրաքանչյուր ենթաոլորտի, կամավոր կուտակային համակարգի ներդրման մասին առհասարակ որևէ հիշատակում չկա: Սա թույլ է տալիս եզրակացնելու, որ կամավոր կուտակային համակարգի ներդրումը իշխանական կուսակցությունը չի ընկալել իբրև լիարժեք բարեփոխման շրջափուլ: Այսպիսով, ՀՀԿ-ՕԵԿ տանդեմը՝ապահովելով կառավարության ներկայացրած օրենսդրական փաթեթի ընդունումը, ամբողջական պատասխանատվություն ստանձնեց մի համակարգի ներդրման համար, որի պտուղներն սկսելու են ի հայտ գալ  25-26 տարի հետո:  
Պարտադիր կուտակային կեսաթոշակին անցնելու նոր բաղադրիչը հասարակության շրջանում դժգոհությունների ալիք է բարձրացրել: Հիմնականում օրենքին կողմ արտահայտվողները պնդում են, որ առանց կուտակային համակարգի այժմյան երիտասարդները թոշակ կարող են չստանալ, քանի որ մենք ծերացող հասարակություն ենք: Իսկ այսօր դժգոհ  երիտասարդը համոզված է, որ այդ համակարգը հակասահմանադարական է:«Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում  և հարակից 11 օրենքներում փոփոխություններ ու լրացումներ կատարելու  կառավարության օրենսդրական առաջարկը Ազգային ժողովն ընդունեց քաղաքական բևեռացման  պայմաններում: 4 խմբակցություններ առաջին ընթերցման ժա­մանակ բոյկոտեցին փաթեթի քվեարկությունը, իսկ երկրոր­դին հիմնականում դեմ քվեարկեցին: Խորհրդարանական ուժերի դիրքորո­շում­ներն ու քվեարկությունները համադրելով նրանց նախընտ­րա­կան ծրագրերի հետ,  պարզ է դառնում, որ բևեռացումը հիմնականում քաղաքական ենթատեքստ ուներ:   Տեղեկանք. 2012 թ. նոյեմբերի 12-ին Ազգային Ժողովը ձայների 69 կողմ, 32 դեմ հարաբերակցությամբ ընդունեց «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում  և հարակից 11 օրենքներում փոփոխություններ ու լրացումներ կատարելու  կառավարության օրենսդրական առաջարկը: Փաթեթով կառավարությունը լրացումներ էր կատարում դեռևս 2010-ին ընդունված մայր փաթեթում, որով Հայաստանում ներդրվում է կենսաթոշակային համակարգի բազմաստիճան մոդելը.  գործող բաշխողական համակարգը լրացվում է երկու նոր՝պարտադիր և կամավոր կուտակային աստիճաններով։ Կամավոր կենսաթոշակային համակարգը Հայաստանում ներդվել է 2011 թ.-ից, 2014 նախատեսվում է պարտադիր կուտակային բաղադրիչի ներդրումը: Վերջինիս հիմքում դրվում է ոչ թե  աշխատանքային ստաժը, այլ կատարված սոցիալական վճարումների չափը:
2014  թվականի հունվարի 1-ից պարտադիր կուտակային համակարգի մասնակից են դառնում այն վարձու աշխատողներն ու  անհատ ձեռնարկատերերը,  ովքեր չեն բոլորել 40 տարեկանը:
Պարտադիր կենսաթոշակային կուտակային վճարները կազմելու են աշխատավարձի 10  տոկոսը,  որի կեսը՝  5 տոկոսը,  բայց ոչ ավելի, քան 25000  դրամը,   վճարում է պետությունը։
Կենսաթոշակային գումարները ինդեքսավորվելու են ըստ գնաճի և ինֆլյացիայի տեմպերի:  Միջոցները կուտակվելու են հիմնադրամներում և ներդրվելու են տնտեսության տարբեր ոլորտնե­րում` շահույթ ապահովելու նպատակով
Հայ ազգային կոնգրես.   Դեռևս 2010թ. հրապարակած կենսաթոշակային բարեփոխումների մասին իր հեղինակած ծրագրով Կոնգրեսն առաջ էր քաշում կենսաթոշակային խառը` բաշխողականին զուգահեռ կամավոր կու­տա­կային համակարգի մոդելը: Այն կառավարության եր­կայացրած օրենսդրական փաթեթին հակադրվում է 3 հիմնական կետում: Առա­ջին` Կոնգրեսը նախապատվությունը տալիս է կենսաթոշակի կուտակման կամավո­րության սկզբունքին, կառավարությունը` պարտադիր: Երկրորդ` ըստ ՀԱԿ-ի` կենսաթոշակի մաս կազմող համավճարները պետք է մուծի գործա­տուն, փաթեթով այդ պարտականությունը դրվում է պետբյուջեի վրա: Երրորդ` կենսաթոշակային հիմնադրամների գումարները պետք է մնան Հայաստանում և ներդրվեն երկրի տնտեսության արտադրական և սոցիալական ենթակա­ռուցվածք­ներում, և պետությունն էլ պետք է վերահսկի ակտիվների կառավարումը, մինչդեռ ընդունված փաթեթով նման սահմանափումներ դրված չեն: ՀԱԿ-ն առաջարկում է նաև աշխատավարձում կենսաթոշակային վճարների չափաբաժնի աստիճանական աճ՝ տասը տարի հետո 8 տոկոսի հասցնելու հեռանկարով: Շեշտադրում­նե­րը կատարում է կենսաթոշակային միջոցների վերադարձե­լիության, կառավարման ռիսկերի նվազեցման և պետության պատասխանատ­վության վրա: Ըստ այդմ` դեմ քվեարկելով կառավարության ներկայացրած փաթեթին` ՀԱԿ-ը հա­վա­տարիմ է մնում իր ծրագրային հիմնադրույթներին, քանի որ դրանք փաթեթին հակասում են սկզբունքային կետերում: Սակայն ՀԱԿ-ն իր դիրքրոշումը ԱԺ-ում պաշտպանեց ոչ այնքան այդ հակադրությունների վրա շեշ­տադրումներ կատարելով` որքան պատճառաբանելով  նման  ծրագրի  ներդրման          ան­հա­մատեղելիությունը Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական, բարոյահոգեբանական իրո­ղություններին:
«Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում  և հարակից 11 օրենքներում փոփոխություններ ու լրացումներ կատարելու  կառավարության օրենսդրական առաջարկը Ազգային ժողովն ընդունեց քաղաքական բևեռացման  պայմաններում: 4 խմբակցություններ առաջին ընթերցման ժա­մանակ բոյկոտեցին փաթեթի քվեարկությունը, իսկ երկրոր­դին հիմնականում դեմ քվեարկեցին: Խորհրդարանական ուժերի դիրքորո­շում­ներն ու քվեարկությունները համադրելով նրանց նախընտ­րա­կան ծրագրերի հետ,  պարզ է դառնում, որ բևեռացումը հիմնականում քաղաքական ենթատեքստ ուներ:   Տեղեկանք. 2012 թ. նոյեմբերի 12-ին Ազգային Ժողովը ձայների 69 կողմ, 32 դեմ հարաբերակցությամբ ընդունեց «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքում  և հարակից 11 օրենքներում փոփոխություններ ու լրացումներ կատարելու  կառավարության օրենսդրական առաջարկը: Փաթեթով կառավարությունը լրացումներ էր կատարում դեռևս 2010-ին ընդունված մայր փաթեթում, որով Հայաստանում ներդրվում է կենսաթոշակային համակարգի բազմաստիճան մոդելը.  գործող բաշխողական համակարգը լրացվում է երկու նոր՝պարտադիր և կամավոր կուտակային աստիճաններով։ Կամավոր կենսաթոշակային համակարգը Հայաստանում ներդվել է 2011 թ.-ից, 2014 նախատեսվում է պարտադիր կուտակային բաղադրիչի ներդրումը: Վերջինիս հիմքում դրվում է ոչ թե  աշխատանքային ստաժը, այլ կատարված սոցիալական վճարումների չափը:
2014  թվականի հունվարի 1-ից պարտադիր կուտակային համակարգի մասնակից են դառնում այն վարձու աշխատողներն ու  անհատ ձեռնարկատերերը,  ովքեր չեն բոլորել 40 տարեկանը:
Պարտադիր կենսաթոշակային կուտակային վճարները կազմելու են աշխատավարձի 10  տոկոսը,  որի կեսը՝  5 տոկոսը,  բայց ոչ ավելի, քան 25000  դրամը,   վճարում է պետությունը։
Կենսաթոշակային գումարները ինդեքսավորվելու են ըստ գնաճի և ինֆլյացիայի տեմպերի:  Միջոցները կուտակվելու են հիմնադրամներում և ներդրվելու են տնտեսության տարբեր ոլորտնե­րում` շահույթ ապահովելու նպատակով
Հայ ազգային կոնգրես.   Դեռևս 2010թ. հրապարակած կենսաթոշակային բարեփոխումների մասին իր հեղինակած ծրագրով Կոնգրեսն առաջ էր քաշում կենսաթոշակային խառը` բաշխողականին զուգահեռ կամավոր կու­տա­կային համակարգի մոդելը: Այն կառավարության եր­կայացրած օրենսդրական փաթեթին հակադրվում է 3 հիմնական կետում: Առա­ջին` Կոնգրեսը նախապատվությունը տալիս է կենսաթոշակի կուտակման կամավո­րության սկզբունքին, կառավարությունը` պարտադիր: Երկրորդ` ըստ ՀԱԿ-ի` կենսաթոշակի մաս կազմող համավճարները պետք է մուծի գործա­տուն, փաթեթով այդ պարտականությունը դրվում է պետբյուջեի վրա: Երրորդ` կենսաթոշակային հիմնադրամների գումարները պետք է մնան Հայաստանում և ներդրվեն երկրի տնտեսության արտադրական և սոցիալական ենթակա­ռուցվածք­ներում, և պետությունն էլ պետք է վերահսկի ակտիվների կառավարումը, մինչդեռ ընդունված փաթեթով նման սահմանափումներ դրված չեն: ՀԱԿ-ն առաջարկում է նաև աշխատավարձում կենսաթոշակային վճարների չափաբաժնի աստիճանական աճ՝ տասը տարի հետո 8 տոկոսի հասցնելու հեռանկարով: Շեշտադրում­նե­րը կատարում է կենսաթոշակային միջոցների վերադարձե­լիության, կառավարման ռիսկերի նվազեցման և պետության պատասխանատ­վության վրա: Ըստ այդմ` դեմ քվեարկելով կառավարության ներկայացրած փաթեթին` ՀԱԿ-ը հա­վա­տարիմ է մնում իր ծրագրային հիմնադրույթներին, քանի որ դրանք փաթեթին հակասում են սկզբունքային կետերում: Սակայն ՀԱԿ-ն իր դիրքրոշումը ԱԺ-ում պաշտպանեց ոչ այնքան այդ հակադրությունների վրա շեշ­տադրումներ կատարելով` որքան պատճառաբանելով  նման  ծրագրի  ներդրման          ան­հա­մատեղելիությունը Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական, բարոյահոգեբանական իրո­ղություններին:
ՀՅԴ  ծրագրում կոնկրետացված է միջին աշխատանքային կենսաթոշակի չափը` 63 հազար դրամ, բայց հստակեցված չէ այս կրկնակի բարձրացման մեխա­նիզմը: Այն համապատասխանում է «յուրաքանչյուր քաղաքացու համար կենսապա­հովման նվազագույն բյուջեից ոչ ցածր եկամուտ»  ապահովելու ելակետային դրույ­թին, թեև այս ձևակերպումը թույլ չի տալիս հասկանալ, թե որաքանով են գնաճը և ինֆլյացիան` կենսապահովման նվազագույն բյուջեի վրա ազդող երկու հիմնական ռիս­կային գործոնները, հաշվի առնված: ՀՅԴ-ի ծրագրային մոտեցումը կառավարության քաղաքականութ­յունից ևս տարբերվում է նրանով, որ ոչ թե միանգամից ու ամբողջական անցում է առաջարկում բաշխողականից պարտադիր կուտակային համա­կարգի, այլ էվոլյուցիոն` սկզբի համար կենսաթոշակային խառը համակարգ ներդնելու միջոցով: ՀՅԴ-ն, սակայն, չի բացատրում, թե այս երկու ձևերի ինչպիսի համադրում է պատ­կե­րացնում, թեև այդ անորոշությունը որոշակի ճկունություն է ապահովում խմբակցության գործո­ղությունների համար` ի տարբերություն ՀԱԿ-ի, որն առաջարկում է կոնկրետ մեխանիզմներ: Սակայն, չնայած այս երկու խմբակցություններն առաջարկվող փաթեթի նկատմամբ հանդես եկան նույն` մերժողական դիր­քորոշմամբ, ՀՅԴ-ի հիմնավորումները շատ ավելի առարկայական էին: ՀՅԴ առարկությունները վերաբերում էին  քաղաքացիների եկամուտների հարկման մեխանիզմը սկզբունքորեն փոխելուն, ինչն արվում էր փաթեթում ներառված «Եկամտային հարկի մասին» օրենքով (որով, նույ­նիսկ անկախ եկամուտ ունենալու հանգամանքից, քաղաքացու հարկ վճարելը դառնում էր պարտադիր նորմ): Խմբակցությունը նաև կարծում էր, որ կենսաթոշակային հիմնադրամներում կուտակված միջոցների կառավարման ռիսկայնությունը շատ մեծ է, և որ գործադիրը քանդում է կամավոր կուտակային համա­կարգը` այս ռեժիմից օգտվող քաղաքացիներին ենթարկելով կրկնակի հարկման:  Ավելին՝ ՀՅԴ-ի կարծիքով՝ սա ոչ թե կեն­սաթոշակային բարեփոխումներին, այլ ընդամենը բանկային համակարգին լրացուցիչ շրջա­նառու միջոցներով ապահովելուն ուղղված փաթեթ է: Եթե այս հիմնավորումներն ընդունենք որպես վերոնշյալ ծրագրային անորոշության մեղմացում, ապա ՀՅԴ-ն իր քաղաքական կեցվածքով դուրս չի եկել ծրագրային մոտեցումների շրջանակից: «Ժառանգության»  նախընտրական ծրագրի` սոցիակական ոլորտին առնչվող բաժնում կենսաթոշակային համակարգը ոչ ներկայով, ոչ էլ, առավել ևս, տեսլականով արտացոլված չէ, հետևաբար դժվար է ասել` այս ոլոր­տին առնչվող նրա գործունեությունը որքանով է համահունչ կամ հակասող ծրագ­րին: Կարելի է անգամ կարծել, որ կուսակցությունը կենսաթոշակային հա­մա­կարգի ընտրության հարցը սոցիալական ապահովման և արդարության մեխա­նիզմ չի դիտարկում կամ այս ոլորտում էական խնդիրներ չի տես­նում: Սակայն նման ընկալումը չի տեղա­վորվում ընդհանուր սոցիալական համակարգին վերաբերող նրա ծրագրային մյուս հիմնադրույթների փիլիսոփայության մեջ: Դա է պատ­ճառը, որ մինչև քվեարկությունը «Ժառանգությունը» չհստակեցրեց իր դիրքրոշումը խնդրո առարկայի վերաբերյալ՝ պաշտոնական կարծիք չհնչեցրեց, ելույթով հանդես չեկավ, և փաթեթին, այնուամենայնիվ, դեմ քվեարկեց: Որևէ հիմնավորմամբ իր քվեարկութ­յունը չբացատրելը թույլ է տալիս եզրակացնել, որ «Ժառանգությունը» դեմ է արտահայտվել միայն ընդդիմության միաս­նականությունը չխախտելու նկատառումներով: ԲՀԿ  ծրագրի թերևս ամենաընդհանրական և կոնկրետությունից զուրկ հատվածը կենսաթոշակային ոլորտն է: Դրան վերաբերող նրա ծրագրային հենքը ոչ թե համակարգային փոփո­խությունների, այլ «աշխատանքի քանակին, որակին, և գնաճին համարժեք»  վարձատրության և նորմալ կենսապահովման համար բավարար թոշակի ապահովման անհրաժեշտության դիտարկումն է: ԲՀԿ-ն դնում է ընդամենը «պետա­կան քաղաքականության կատարելագործման»  խնդիր, ինչը նշանակում է ծրագրային մակարդակով խրախուսել պարտադիր կուտակային համակարգին անցնելու ներկայիս քաղաքականությունը: Սա բնական է. կամավոր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի ներդրումը սկսվել է 2010թ.՝ նախատեսելով, որ 2014թ. պետք է անցում կատարվի պարտադիր կուտակային համակարգին: Այդ ժամանակ ԲՀԿ-ն ոչ միայն կոալիցիայի մաս էր, այլև ստանձնել էր սոցիալական ոլորտի քաղաքականության իրակացման կոալիցիոն քվոտան, այսինքն՝ լիարժեք պատասխա­նատվություն էր կրում գործադիրի քաղաքական կուրսի համար:  2010 թ.-ի դեկտեմբերին կոնսաթոշակային բարեփոխումների մայր փաթեթին  ԲՀԿ-ն կողմ է քվեարկել, 2012 թ.-ին նույն փաթեթում  լրացումներ ու փոփոխություններ առաջարկող նախագծերին՝ դեմ ,  հիմնա­վորելով, թե պարտադիր կուտա­կային համակարգին պետք է անցնել «այն ժամանակ, երբ երկրում մի քանի տարի անընդմեջ տնտեսա­կան աճ գրանցվի»: Բայց մեղմելու համար նախկին և ներկա դիրքրոշումների աղա­ղակող հակասությունը, ԲՀԿ-ն  կառչեց միջանկյալ` առայժմ միայն կամավոր կուտակային համակարգը զարգացնելու գաղափարից: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ 2010-11թթ. համակարգային այս փոփոխութ­յուն­ները նրա մասնակցությամբ են սկսվել ու շարունակություն ստացել, ԲՀԿ-ի նորովի մոտեցումը պետք է գնահատել նրա ծրագրային հիմնա­դրույթ­ներին հակասող և բացառապես քաղաքական-իրավիճակային մոտիվացիայով: ՕԵԿ  նախընտրական ծրագրի` կենսաթոշակային ոլորտին վերաբերող հատվածն աչքի է ընկնում  կոնկրետացվածությամբ: ՕԵԿ-ն առաջարկում է ոլորտի արմատական բարեփոխում` կուտակային ապահովագրական համակարգի ներդրմամբ և գործող կենսաթոշակների բարձրացում՝ միջին աշխատավարձի 35 տոկոսից ոչ պակաս: Կարևորված է կենսաթոշակների ինդեքսավորումը գնաճին համապատասխան: Խմբակցությունը կառավարության ներկայացրած փաթեթին կողմ է քվեարկել, ինչը համապատասխանում  է ծրագրային հիմնադրույթների առաջին բաղադրիչին: Սակայն քննարկումներին ՕԵԿ-ը գրեթե չի մասնակցել, ինչը թույլ չի տալիս հստակ ասել, թե որքանով  է կենսաթաշակային հիմնադրամների և միջոցների կառավարման` օրինագծով նախատեված մեխանիզմները լիարժեք համարում իր ծրագրով կարևորած միջոցների ապահովության իմաստով: Նույնը վերաբերում է նաև ծրագրային երկրորդ` թոշակների բարձրացման բաղադրիչին. սա սկզբունքային պահ է, որովհետև ծրագրում երաշխավորման էլեմենտին նախապայմանային նշանակություն է տրված: Այսինքն՝ քննարկումներից խուսափելը կարելի է ընկալել իբրև խուսափում այս համակարգի արդյունավետության համար քաղաքական պատասխանատվությունից, իսկ կողմ քվեարկելը՝ կոալիցիոն պարտավորվածություն: ՀՀԿ  Իրական իշխանություն ունեցող կուսակցության նախընտրական ծրագրում կենսաթոշակային համակարգի վերաբերյալ ընդամենը երկու նախադասություն կա: Դրանցով միայն ամրագրվում է համակարգի բարեփոխումների շարունակականության սկզբունքը, ինչպես նաև դրվում է պետական բյուջեի միջոցներով կենսաթոշակային միջոցները կրկնապատկելու խնդիր: Ծրագիրը զերծ է բարեփոխումների կոնկրետ ժամկետների և մեխանիզմների հստակեցումից: Ուշագրավ է, սակայն, որ ՀՀԿ-ն ծրագրում խոսում է ոչ թե կուտակային համակարգի ներդրման պրոցեսը հանգուցալուծելու, այլ սկսելու մասին, թեև այս փոփոխությունների ուղղությամբ քաղաքական քննարկումներն սկսվել էին դեռևս 2001-2002թթ. և օրենքի տեսք ստացել 2010թ., որի հիման վրա 2011թ. սկսեց գործել կամավոր կուտակային համակարգը: Բացի դրանից, ծրագրի հաշվետվության մասում, որը զուգահեռաբար ներկայացվում է ըստ յուրաքանչյուր ենթաոլորտի, կամավոր կուտակային համակարգի ներդրման մասին առհասարակ որևէ հիշատակում չկա: Սա թույլ է տալիս եզրակացնելու, որ կամավոր կուտակային համակարգի ներդրումը իշխանական կուսակցությունը չի ընկալել իբրև լիարժեք բարեփոխման շրջափուլ: Այսպիսով, ՀՀԿ-ՕԵԿ տանդեմը՝ապահովելով կառավարության ներկայացրած օրենսդրական փաթեթի ընդունումը, ամբողջական պատասխանատվություն ստանձնեց մի համակարգի ներդրման համար, որի պտուղներն սկսելու են ի հայտ գալ  25-26 տարի հետո:  
Պարտադիր կուտակային կեսաթոշակին անցնելու նոր բաղադրիչը հասարակության շրջանում դժգոհությունների ալիք է բարձրացրել: Հիմնականում օրենքին կողմ արտահայտվողները պնդում են, որ առանց կուտակային համակարգի այժմյան երիտասարդները թոշակ կարող են չստանալ, քանի որ մենք ծերացող հասարակություն ենք: 
Մարիա Գևորգյան

Storify

Ակումբային կյանքը Երևանում

Լուսանկարը Դավիթ Գաստյանի Uptown-ի էջից

Յուրաքանչյուր  ուրբաթ մարդիկ ցանկանում են լիցքաթափվել ծանր աշխատանքային շաբաթից հետո: 
Ակումբը հենց այն վայրն է, որտեղ նրանք կարող են կտրվել առօրյայից, թեթևանալ, լավ ձայնային համակարգով լսել իրենց սիրելի DJներին, համակարծիք  նոր մարդկանց հետ ծանոթանալ, խմել, թմրանյութեր ընդունել, ինչը բնավ էլ օրինական չէ և ի վերջո` պարել: 
Շատերը, հատկապես` աղջիկները ակումբ են հաճախում երաժշտություն լսելու և պարելու, իսկ տղաները, հիմնականում, հակառակ սեռի ներկայացուցիչների հետ ծանոթանալու համար: 

Բայց շատ հաճախ մարդիկ, պարզապես, գնում են ակումբ, կանգնում, խմում, զրուցում են իրենց ծանոթների հետ և հեռանում են, ինչը զվարճանք է համարվում:  
Պարելն ու ակումբային երաժշտությունը մղվում են երկրորդական պլան` զիջելով թանկարժեք հագուկապին և խմիչքներին:
 «Երևանում ակումբ հաճախելը իմիջի խնդիր է, այն ինչ ակումբ հաճախելը մի ամբողջ կուլտուրա է: Ակումբներում պակասում է «հոգին», անկեղծությունը, գերակշռում են կոկտելային վիճակներն ու ձևականությունները»,- ասում է էլեկտրոնային երաժիշտ Ռաֆայել Գյոլեցյանը:

 
2000-ական թվականներին գոյություն ունեին մի քանի ակումբներ (Relax, Garage, Tochka, Kami, Ego, One), որտեղ պահպանվում էին տիպիկ ակումբային ստանդարտները և ունեին իրենց մշտական հավատարիմ հաճախորդները: 
Ակումբային կուլտուրան անկում ապրեց, քանի որ ակումբ հաճախող 20-ից 30 տարեկան տարիքային խմբից շատերը կամ արտագաղթեցին կամ ընտանիք կազմեցին և դադարեցին այլևս ակումբներ հաճախել: 

Wormhole art-club Storytellers Project by Maria Gevorkyan

Ներկայումս գործում է ընդամեը երեք ակումբ`Kami, Moumba, և էքսպերիմենտալ Wormhole արտ-ակումբը, նաև նորաբաց Uptown ակումբը, որը փորձում է մեկտեղել փաբ, ակումբ, համերգասրահ ձևաչափերը: 
Եթե ժամանակին երևանյան ակումբներում հնչում էր որակյալ երաժշտություն`house, Detroit house, getto house, deep house, ապա այժմ մասսային պարեցնում են գլխավորապես ժամանակակից հիթերը:
Բոլոր վերըթվարկված ակումբներում DJ-ները ակումբասերներին հրամցնում են հիմնականում mainstream երաժշտություն, քանի որ այցելուները պարում են միայն իրենց ծանոթ երգերի տակ:
«Ամաչկոտ են, շարժվելուց պետք է իմանան` մի քանի վայրկյան հետո ի՞նչ է սպասվում իրենց, ինչպե՞ ս իրենց պահեն, ի՞նչ շարժում անեն», -ասում է DJ Anais Paws-ը:
Mainstream երաժշտությունը մատուցելը նաև ձեռնտու է ակումբներին: Շատ հաճախ ոչ թե DJ են հրավիրում, այլ պարզապես միացնում են սիրված երգեր: 
Ակումբային կուլտուրայի ներկայիս վիճակը պայմանավորված է իսկական նվիրյալների, ոլորտը խթանողների (promoter-ների) և ճիշտ մենջմենթի բացակայությամբ:
Ակումբային մենեջմենթի բաղկացուցիչներն են մեզ մոտ գրեթե միշտ բացակայող օդափոխիչ համակարգերը, որակյալ ձայնային հնչողությունը, հարմարավետ ներքին դիզայնը, ընդարձակ պարահրապարակը, գիտակ մենեջերներն ու աշխատակիցները, մասնագետ, որը գրագետ տեքստ կշարադրի սպասվող երեկույթների մասին: Կազմակերպչական ամբողջ աշխատանքները մեզ մոտ անում են հենց DJները, ինչը արտասահմանում ընդունված չէ:

Kami Club

Համաշխարհային ակումբային կյանք ինտեգրվելու նախապայմաններից մեկն է ստեղծել ակումբային համայնքներ (community), որոնք կազմված են լինում մոտ տասը հոգուց` <<ներսի>> (indoor) ակումբասերերից  և երեկույթներին վերջիններիս միացող <<դրսի>> (outdoor) այցելուներ:  

Uptown by Maria Gevorkyan

Ակումբներ քիչ հաճախելը նաև կախված է հայերիս ազգային առանձնահատկություններից: Եթե արտասահմանում գիշերային կյանքը սկսում է 12-ից հետո, ապա մեզ մոտ այդ ժամին գրեթե ավարտված է: 
Երիտասարդները նախընտրում են երեկոյան ժամանակ անցկացնել սնկի պես աճող փաբերում, որտեղ ևս միշտ հնչում է պարային երաժշտություն: 
Ի տարբերություն արտասահմանյան փաբերի, որտեղ մարդիկ հավաքվում են երեկոյան մեկ գավաթ գարեջուր խմելու և զրուցելու` Երևանում երիտասարդները և միջին տարիքային խմբի ներկայացուցիչները փաբ են գնում մի լավ խմելու և քեֆ-ուրախություն անելու ակնկալիքով: 

Post by UPtown.

Ակումբները քչանում են, փաբերը` շատանում: Իսկ ակումբային կյանքն ու պարային երաժշտությունը մուտք են գործում փաբեր, որոնք երկու տարի հետո իրենց ձևաչափով ակումբների վերածված կլինեն:

Մարիա Գևորգյան